تشویق خالصانه و اصولی کودک بهترین نوع تشویق برای تقویت رفتار مثبت در کودکان بالای 2 و نیم سال است. حتما تا الان از روش های مختلف تشویق برای اصلاح رفتارهای ناپسند فرزندتان استفاده کرده اید. اما در پایان این مقاله بهترین و اثرگذارترین تشویق را به شما معرفی خواهیم کرد. یادتان باشد که هر چیزی باید براساس اصول و علم روز پیش برود، در غیر این صورت احتمال ناامیدی بالاست.
نویسنده: دکتر رضا ریحانی | درمانگر مجاز ICEEFT کانادا
طبق تعریف، تشویق را می توان به دو نوع تقسیم کرد. تشویق مثبت که به معنای ارائه یک محرک مثبت برای تقویت و تکرار رفتار مثبت است. به طور مثال، والدینی را در نظر بگیرید که وقتی فرزند خردسال شان در جمع سلام می کند، به او یک شکلات خوشمزه می دهند. نوع دوم تشویق، تشویق منفی است. در تشویق منفی یک محرک منفی و آزاردهنده را حذف می کنیم تا رفتار مثبت تقویت شود. از این نوع تشویق در کلاس های درس فراوان استفاده می شود. برای مثال، زمانی را به یاد آورید که دبیر ریاضی شما نمره منفی جلسه قبل تان را پاک می کند، به این علت که مفاهیم این جلسه را خوب یاد گرفته اید.
در تشویق خالصانه و اصولی کودک، ما با ارائه محرک مثبت، رفتار پسندیده را تقویت می کنیم، اما این کار را با جایزه انجام نخواهیم داد. صبور باشید و تا انتهای مقاله همراه ما بمانید.
تشویق را به رفتارهایی محدود کنید که قابل ستایش هستند. خوردن غذا و خوابیدن سر وقت از مورادی است که نیاز به تشویق ندارد. در تشویق به دنبال رفتارهای کامل و بی نقص نباشید. تلاش ها را ببینید. پیشرفت های کوچک را ببینید. آن ها ارزش دیدن را دارند. اگر تغییرات کوچک را ایجاد کنید، تغییرات بزرگ پدیدار خواهند شد.
یکی از تکنیک هایی که امکان دارد برخی روانشناسان کودک پیشنهاد دهند، استفاده از جدول ستاره ها است. در این تکنیک هر وقت که شاهد رفتار مثبت از کودک بودیم، یک ستاره به آن اضافه خواهیم کرد. سپس، هروقت تعداد ستاره ها به تعداد مشخصی ( مثلا 10 تا) رسید به کودک جایزه می دهیم. برای اثرگذاری بیشتر این روش می توانید از تقویت ناپیوسته کمک بگیرید.
در روش جدول ستاره ها، کودک می داند که بعد از دریافت 10 ستاره می توان به جایزه تعیین شده برسد (تقویت پیوسته). اما در روش تقویت ناپیوسته کودک از تعداد ستاره هایی که می تواند او را به جایزه برساند اطلاعی ندارد. به عبارتی، امکان دارد یک بار بعد از دریافت 10 ستاره به جایزه برسد، بار دیگر بعد از دریافت 7 ستاره، و دفعه دیگر بعد از 14 ستاره. آنچه که در این روش اهمیت دارد، تمرکز بیشتر کودک بر رفتار مثبت است، تا دریافت جایزه.
با این حال، این روش چه به صورت پیوسته انجام شود، چه به صورت ناپیوسته، موجب شکل گیری انگیزه بیرونی در کودک می شود. یعنی کودک برای دریافت جایزه رفتار مورد نظر را از خود نشان می دهد. اگر جایزه ای در کار نباشد، رفتار مورد نظر به احتمال بیشتر دیده نخواهد شد. این یکی از شکایت های والدینی است که به من مراجعه می کنند. آنچه به مراجعین خود می گوییم این است که از جایزه به عنوان دریچه امید و جذابیت استفاده کنید. برای داشتن اطلاعات بیشتر می توانید مقاله « نه گفتن به کودک| چگونه با کودک خود مخالفت کنیم» را بخوانید.
در تویق، مثبت و منفی را ببینید
اگر می خواهید رفتارهای مثبت و پسندیده در فرزندتان را تقویت کنید، ابتدا سیستم جدول امتیازدهی را کنار بگذارید. کودک شما به ستاره و جایزه نیازی ندارد. ستاره و جایزه فقط انگیزه های درونی کودک را نابود کرده و به جای آن انگیزه های بیرونی را شکل می دهد. پیشنهاد می کنیم برای اثربخشی بالای تشویق، از تشویق خالصانه و اصولی کودک بهره ببرید. در این نوع تشویق، شما تنها به خودتان نیاز دارید، دقیقا به همان چیزی که کودک تان نیاز دارد. پیام های غیرکلامی و کلماتی که می توانید از خود نشان دهید، کودک شما را به بهترین شکل تشویق خواهد کرد. علاوه بر این، انگیزه های بیرونی ایجاد نخواهد کرد. به طور ساده تر، کودک شما برای رسیدن به دوچرخه، درس نمی خواند.
در تشویق خالصانه و اصولی کودک به آنچه اتفاق افتاده بود و در حال حاضر اتفاق می افتد، به صورت واقع بینانه نگاه می کنیم. ما ترس کودک را می بینیم، اضطراب او را می بینیم، آن را انکار نمی کنیم و از طرفی قدرت و شجاعت کودک و پیشرفت های کودک را می بینیم و انعکاس می دهیم. برای این که بهتر درک کنید تمایل داریم مثالی بیاوریم.
فرض کنید کودک شما از انجام حرکات جدید ژیمناستیک در باشگاه خودداری می کند. شما تا کنون بارها با او صحبت کرده و او را ترغیب کرده اید تا این حرکات را در باشگاه نیز انجام دهد. با این حال، او هنوز هم از انجام این حرکات خودداری می کند. امکان دارد تشخیص داده باشید که این خودداری به علت کمرویی اوست. تکنیک های لازم برای درمان کمرویی را پیدا و پیاده کرده اید. با این وجود، هنوز هم کودک شما از انجام حرکات جدید در باشگاه خودداری می کند. تشویق خالصانه به ما می گوید که باید واقع بینانه او را تشویق کنیم. بنابراین، منتظر یک پیشرفت کوچک خواهیم ماند. هروقت شاهد کوچکترین حرکت بودیم، به او می گوییم:« عزیزم من دیدم چکار کردی. کار آسونی نبود. میدونم که برات سخت بود توی باشگاه جلوی بقیه حرکت جدید رو امتحان کنی، خب حق داری. خجالت می کشیدی. اما دیدم چکار کردی. تو انقدر شجاع بودی که تونستی به خودت اجازه بدی تا یکم از حرکت جدید رو امتحان کنی. بهت افتخار می کنم عزیزم.».
کودک این نوع تشویق را به راحتی می پذیرد و ذهن او پاداش لازم را دریافت می کند. چرا که شما به صورت واقع بینانه او را تشویق کرده اید. تنها ترین کاری که باید انجام دهید، این است که صبوری کنید.
نبوغ خفته به شما پیشنهاد می کند، اگر قرار است رفتاری را در فرزندتان تقویت کنید، از تشویق خالصانه و اصولی کودک کمک بگیرید.